مختصری در مورد محصول پسته

ارزش غذائی :

دانش امروز برتری‍های پسته را از پاره ای جهات بر بسیاری از خوراکی‍های مقوی و مغذی از جمله خاویار، میگو، گوشت قرمزو سفید و .... را به اثبات رسانیده است.

جدول زیر مواد و عناصر موجود در 100 گرم مغز پسته را نشان می‍دهد:

430 میلی‍گرم 140 میلی‍گرم 7/7 میلی‍گرم 972 میلی‍گرم 150 میلی‍گرم

فسفر کلسیم أهن پتاسیم منیزیم

6/5 گرم 8/19 گرم 5/53 گرم 2/16 گرم ½ گرم 8/2 گرم

آب پروتئین چربی هیدرات های کربن فیبر عناصر معدنی

مقدار انرژی حاصل از 100 گرم مغز پسته حدوداً 626 کیلو کالری می‍باشد.

گیاه شناسی پسته :

درخت پسته اهلی ) (Pistacia Vera L.) متعلق به تیره سماق (Anacardiaceae) است جنس Pistacia دارای 11 گونه است که همگی ‌آ‌نها از خود، تربانتین یا سقز ترشح می ‍کنند.گیاهان این تیره بصورت درخت یا درختچه هستند.

 درخت پسته دارای برگ‍های مرکب شانه ای است و هربرگ یک جوانه جانبی را در برمی‍‍گیرد. اکثر جوانه های جانبی به گل آذین اولیه مبدل می ‍شوند و یک محور اصلی را تشکیل می ‍دهند که در سال بعد خوشه پسته را تولید می کنند. بنابراین این خوشه های پسته به صورت جانبی بر روی شاخه یکساله می ‍شوند.

از نظر گیاه شناسی میوه پسته در ردیف میوه های شفت طبقه ‍بندی می ‍شود میوه های شفت متشکل از سه قسمت : لایه برون خارجی، لایه میان گوشتی و لایه درون برسخت هستند که درون بر، هسته را می ‍پوشانند. تفاوت میوه های شفت در بخش خوراکی آنها است. در پسته و بادام، هسته (مغز) به صورت خوراکی می ‍رسد، در حالی که سایر میوه ‍جات شفت (زردآلو، هلو)، هسته سخت دارند و میان برگوشتی بخش خوراکی میوه می باشد.

 درخت پسته دو پایه است، یعنی برای تولید میوه به وجود هر دو پایه نر و ماده نیاز می باشد و تشخیص درخت نر و ماده از یکدیگر به جز از روی گل آنها (آن هم در فصل بهار و به هنگام گل دادن ) میسر نیست.

 

البته کارشناسان و باغداران باتجربه از روی اندازه درخت، شکل برگ‍ها، شکل جوانه ها و نحوه استقرار آنها برروی شاخه ها، درخت نر را از ماده براحتی تشخیص می ‍دهند.

 گل ها فاقد گلبرگ و غده های شهد ‍ساز بوده، بنابراین زنبور عسل را به خود جلب نمی ‍کند و گرده گل توسط باد پراکنده می ‍شوند. درخت پسته برگ ‍ریز است، بدین معنا که در پاییز خزان نموده و زمستان را در خواب می گذراند.

ریشه ‍زائی درخت پسته به ‍صورت محوری و عمودی است و تا عمق بیش از دو متر داخل خاک فرو می ‍رود. سیستم ریشه ‍زائی عمقی درخت را قادر می سازد  تا به اعماق خاک نفوذ کرده و از آب و مواد موجود در آن به خوبی تغذیه نماید و از این رو درختان پسته قابلیت سازش با دوره‍ های طولانی خشکسالی را دارند.

قدرت تولید ریشه فرعی در درخت پسته خیلی ضعیف است و هرگاه انتهای ریشه اصلی قطع شود، درخت خشک شده و از بین
می رود.

 مرحله نونهالی درخت پسته طولانی است. تا قبل از پنج سالگی، درختان میوه کمی تولید می کنند و از 10 تا 12 سالگی باردهی کامل و اقتصادی درخت آغاز می شود.

  درخت پسته عادت به رشد عمودی دارد، به نحوی که رشد سریع جوانه انتهائی از رشد جوانه‍های جانبی در درختان مسن‍تر جلوگیری می‍ کند. این ویژگی‍ها بر نحوه تربیت نهال‍های جوان، هرس درختان بالغ و جوان‍سازی درختان مسن تاثیر زیادی دارد.

کودهای آلی :

کودهای آلی براساس منشاپیدایش به سه دسته عمده : حیوانی، گیاهی، و مخلوط تقسیم می ‍شوند.

مزایای کودهای آلی :

این کودها ممکن است بتوانند تمامی عناصر ضروری پر‍مصرف و کم مصرف را برای گیاه تامین کنند. اهمیت دیگر کودهای آلی، بهبود و افزایش نفوذپذیری خاک نسبت به آب و هوا و در نتیجه نفوذپذیری ریشه یا گیاه می باشد.

انواع کود های آلی:

کودهای آلی بر اساس منشاء پیدایش به سه دسته عمده: حیوانی، گیاهی و مخلوط تقسیم می شوند.

مزایای کود های آلی:

این کود ها ممکن است بتوانند تمامی عناصر ضروری پر مصرف و کم مصرف را برای گیاه تامین کنند. اهمیت دیکر کود های آلی، بهبود و افزایش نفوذپذیری خاک نسبت به آب و هوا و در نتیجه نفوذپذیریریشه یا گیاه می باشد.

عناصر غذایی مختلف :

 

ا زت (N):

   ازت یا نیتروژن یکی از عناصر اصلی می ‍باشد که چگونگی رشد و باردهی درختان پسته به ‌آن بستگی دارد. ازت  عنصری غذایی است که کمبود آن رشد باروری و تولید محصول را محدود می سازد. اکثر توصیه‍ های ‍کودی نیز براساس همین عنصر پایه گذاری شده است. برای تولید هر 300 کیلوگرم محصول پسته خشک در هکتار، بیش از 5/6 کیلوگرم ازت مصرف می ‍شود. ازت همانند فسفر و پتاسیم دارای نقش ساختاری بوده و عملکرد و همچنین اعمال تنظیمی گیاه به عهده آنها می باشد. اگر نصف کود از ته مورد نیاز، هنگام گل دادن یعنی تقریباً اواخر اسفند و اوایل فروردین ماه (سال‍های عادی ) و نصف دیگر زمان مغز گرفتن  و پر کردن دانه،  اواخر خرداد تا اوایل تیرماه مصرف گردد علاوه بر افزایش میزان محصول، از ریزش جوانه های گل نیز جلوگیری می ‍نماید.

 درختان میوه خزان دار از جمله پسته در زمان خواب زمستانه ازت زیادی جذب نمی ‍نمایند، پس دادن کود از ته به زمین بعد از برداشت محصول (شهریور، مهرماه) به علت آغاز دوره خواب گیاه وکند شدن قدرت جذب آن، بازده چندانی ندارد. بهتراست در سال های کم بار(off) کودهای از ته را تا حدود 30 درصد کمتر از سال های  پربار (on) مصرف نمود.

علائم کمبود ازت :

   کاهش میزان ازت برگ باعث کاهش محصول، تاخیر در برگ دادن وگلدهی، کاهش رشد طولی و قطره‍ای شاخ‍ه ها، قرمز شدن پوست درخت، کوچک و زرد شدن برگ‍ها، قرمز شدن رگبرگ‍ها و دمبرگ‍ها و ریزش برگ قبل از پاییز و خصوصاً زمان رسیدن محصول در درختان پر محصول به صورت توام یا مستقل مشاهده می شود.

     معمولاٌ در صورت کمبود ازت در اوایل فصل رشد،  برگهای پایین درخت کم رنگ تر و ریزتر شده و تعداد برگها نیز کاهش یافته و یا  به  طور کلی رشد  تاج  درخت  کم می ‍شود.  در صورت ادامه کمبود ریزش برگ های پیرتر زودتر از معمول انجام می شود.

فسفر (P):

   فسفر یکی از عناصر اصلی و کلیدی در تولید پسته به حساب می آید که در بیشتر اعمال فیزیولوژیکی گیاه اهمیت دارد از جمله در تولید ATP و آنزیم‍ها.  با وجودی‍‍که، در بعضی خاک‍ها کودهای فسفاته به زمین داده نمی ‍شود اما کمبود این عنصر کمتر مشاهده می ‍شود. به نظر می ‍رسد دلیل اصلی آن وجود قارچ‍های میکوریزا در این خاک‍ها باشد که به جذب فسفر کمک نموده و درختان کمبودی نشان نمی ‍دهند.

علائم کمبود :

   در صورت کمبود فسفر علائمی از قبیل دیربازشدن جوانه ها ، برگ‍های سبزرنگ پریده و پیدایش نقطه‍ های سوخته با اشکال غیر‍یکنواخت، در نزدیکی لبه برگ‍های مسن‍تر از خود نشان خواهد داد. این نقاط در طول فصل گسترش یافته تا اینکه تمامی پهنک را فرا گرفته و نهایتاً خشک شده و به زمین می ‍ریزد.

پتاسیم (K) :

   پتاسیم در ساخت پروتئین، آنزیم‍ها، اعمال تنظیمی و ارتباط آب و گیاه نقش کلیدی را ایفا می کند. پتاسیم باعث تسهیل نفوذ آب در سلول‍های گیاهی و کنترل کننده عمل باز و بسته شدن روزنه های برگ به هنگام تعرق می ‍باشد. نیاز گیاه به پتاسیم بسیار زیاد است که در صورت وجود به شکل قابل جذب و محلول در فاز مایع، به راحتی می‍ تواند آن را جذب‍ کند. چون تحرک پتاسیم‍ در خاک بسیار کم است، لذا تغذیه گیاهان ریشه عمیق در خاک‍های رسی با کودهای پتاسه کار مشکلی نمی ‍باشد. برای کود دهی به باغات فاقد پتاسیم در خاک‍های دارای بافت سنگین و رسی  می‍ باید مقادیر زیادی از آن را درون شیار کودی ریخته و گرنه درختان پاسخ مناسبی به دریافت کود نخواهند د اد.

   کمبود پتاسیم در باغ‍های که در اراضی سبک و شنی احداث می شوند، نیز وجود دارد و می ‍‍توان اینگونه باغ‍ها را با مقدار متوسطی کود پتاسه که هر 2 تا 3 سال به زمین داده می ‍شود، ترمیم  واصلاح نمود. بهتر است مقدار محاسبه شده کود پتاسه در چند نوبت در پاییز یا زمستان به همراه سایر کودهای زمستانه، اواخر اردیبهشت ماه و قبل از رشد مغز به درختان پسته داده شود.

علائم کمبود :

   علائم کمبود پتاسیم عبارتند از : تغییر رنگ برگ‍ها و پیچیدن حاشیه آنها به سمت بالا. همچنین لبه برگ در قسمت تاخورده به رنگ‍ های خاکستری یا مسی در می‍ آید. اغلب برگ‍های مورد بحث در قسمت‍های وسط شاخه‍ ها قرار دارند وهرچه رشد ادامه یابد، شاخه ها کوتاه، کوچک و چند پهلو می شوند .

نتایج و فرمول های کودی در مورد K,P,N :

    در خاک‍های که از نظر مواد عالی و پتاسیم غنی باشند،  ازت و فسفر تاثیر معنی ‍داری در افزایش محصول داشته و بهترین فرمول کودی 300 گرم از هریک از مواد ازت دار (N) و فسفر (P2O5) به صورت خالص برای هر درخت 600 گرم توصیه  می ‍شود.  مصرف کود حیوانی به تنهایی میزان محصول را به طور معنی ‍داری افزایش می ‍دهد.

    بهترین روش مصرف کود‍های شیمیایی به طریق شیاری می‍ باشد که دو طرف ردیف درختان (و یا هر سال  یک طرف ) در انتهای سایه  انداز به عرض و عمق 40 سانتی‍متر داده شود. اگر میزان مواد آلی در خاک زیاد باشد مصرف ازت  وP2O5  تا میزان 300 گرم به هر درخت میزان عملکرد را افزایش داده و اضافه نمودن مواد فوق به میزان 600 گرم به هر درخت عملکرد را بطور معنی ‍داری کاهش می ‍دهد.

 علائم رسیدن میوه و زمان برداشت :

   زمانی که درصد پوست رویی میوه پسته به راحتی از  پوست سخت استخوانی جدا شود، زمان برداشت فرارسیده است.

  تغییر رنگ پوست رویی از سبز به گلی تا ارغوانی نیز نشانه‍ای دیگر از رسیدن میوه ها است .

  در ماه‍های آخر فصل تابستان ترک‍خوردگی سطح رویی پوست نرم میوه‍ها نیز نشانی دیگر از نزدیک شدن زمان برداشت پسته است.

برداشت محصول :

   پس از رسیدن محصول، برداشت آن باید سریعاً انجام گیرد. عملیات برداشت بوسیله نیروی کارگر و با دست انجام می ‍شود زیرا با توجه به شرایط و نحوه کشت درختان  عدم انجام هرس فرم، عدم وجود یکنواختی در ارقام و سنین درختان، امکان برداشت مکانیزه محصول وجود ندارد. نحوه برداشت بدین صورت است که قبل از شروع چیدن محصول، پارچه های مخصوص دورویه را زیردرختان پهن کرده، به طوری که کل سطح زمین زیر پوشش تاج پوشیانیده شود سپس هریک از کارگران خوشه های میوه را دردست گرفته و با اندکی فشار به یکی از جهات‍، خوشه را از محل دم قطع می نمایند و درون پارچه می ریزند. محصول هر درخت پس از برداشت در محلی مخصوص (دارای سایه و کف‍پوش مناسب) جمع‍ آوری می‍ گردد و بلافاصله درون سبدهای مخصوص ریخته و در کوتاه‍ترین زمان ممکن به محل پایانه فراوری پسته انتقال می ‍یابد.

حمل و نقل محصول تا محل فرآوری :

   محصول برداشت شده در اولین فرصت و ترجیحاً در ساعات خنک روز بایستی به پایانه انتقال یابد. برای انتقال محصول بهتر ست آن را در سبدهای مخصوصی نگهداری کنند. سبدها در کامیون یا سایر وسائل حمل و نقل که دارای سقف هستند  گذاشته شده و به محل فرآوری محصول انتقال داده شوند. در صورتی که انتقال محصول به صورت توده درکامیون و یا وانت انجام می‍ شود بایستی اولاً محفظه بار کاملاً تمیز و خشک باشد، ثانیا کف آنها با یک لایه پارچه پوشانیده شود و سپس محصول پسته روی آن بارگیری و انتقال می یابد.