انرژی هسته ای و...

الکترون ها ضامن سلامت غذای شما!

آیا می دانید پرتودهی مواد غذایی چه مزایایی دارد؟

 

یکی از مزایای عمده آن کاهش میکروب های بیماریزا در مواد غذایی است.میکروب هایی که در مواردی که ماده غذایی تحت فرآیند زیادی قرار نمی گیرد یا به صورت خام مصرف می شود حایزاهمیت هستند.بعلاوه حذف یا کاهش این عوامل بیماریزا بخصوص برای مصرف کنندگانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، همچون افراد مسن ، بیماران سرطانی و ایدزی مهمتر است.بر این اساس ، پژوهشگران مرکز تحقیقات و کاربرد پرتو فرآیند یزد وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران ، همگام با محققان سایر کشورها به مطالعاتی برای دستیابی به تکنیک میکروب زدایی مواد غذایی دست زده اند که حاصل آن دستیابی به تکنیک کاهش آلودگی های میکروبی ادویه به وسیله پرتودهی با باریکه 10مگا الکترون ولت است. ما نیز با دکتر اقدس مهدی زاده شاهی ، سرپرست آزمایشگاه میکروبیولوژی مرکز تحقیقاتی فوق و مجری طرح ذکر شده به گفتگونشسته ایم. میکروب زدایی از ادویه به روش کاربردی در مرکز تحقیقات و کاربرد پرتو فرآیندیزد بر چه مبنایی استوار است و طی چه مراحلی صورت می گیرد؟ میکروب زدایی ادویه با تابش دهی بر مبنای استاندارد ملی ایران تحت عنوان "آیین کار پرتودهی ادویه" همچنین حد مجاز آلودگی های میکروبی ادویه که در استاندارد دیگری ذکر شده صورت می گیرد. لازم به ذکر است که شروع پرتودهی مواد غذایی در دنیا براساس پذیرش استاندارد پرتودهی مواد غذایی در سال 1983 بود. این استاندارد به وسیله کمیته غذایی، سازمان خواربار و کشاورزی جهانی و سازمان بهداشت جهانی به نمایندگی بیش از 130کشور دنیا براساس تایید کمیته مشترک کارشناسی پرتودهی مواد غذایی (JECFI)مورد قبول قرار گرفت. مراحل کار به این صورت است که قبل از پرتودهی چند نمونه از کل محصول به صورت کاتوره ای انتخاب می شود و آلودگی میکروبی این نمونه ها در آزمایشگاه تعیین می شود سپس دزی از پرتو که تعداد باکتری ها را به میزان یک سیکل لگاریتمی کاهش می دهد، محاسبه می شود. با توجه به حد مجاز اعلام شده در استاندارد ملی ایران و یا بنا به درخواست مشتری مبنی بر استفاده خاص از ادویه ، دز لازم برای کاهش بار میکروبی ادویه محاسبه شده و سپس پرتودهی کل محصول با این دز انجام می گیرد. در این روش از پرتودهی با باریکه 10 مگاالکترون ولت استفاده شده است، این پرتو چه خاصیت هایی دارد و چرا از آن در این روش استفاده شده است؟ منابع پرتودهی شامل اشعه گاما ساطع شده از چشمه های رادیوایزوتوپ کبالت 60 یا سزیوم 137، اشعه ایکس تولید شده از ماشین هایی که با انرژی 5 مگاالکترون ولت یا کمتر کار می کنند و الکترون های شتابدار تولید شده از ماشین هایی که با انرژی 10مگاالکترون ولت یا کمتر کار می کنند، هستند. استفاده از الکترون های پرانرژی به دلیل این که آلودگی زیست محیطی کمتری نسبت به پرتو گاما دارند و همچنین زمان پرتودهی که بسیار کوتاه است ارجحیت دارد. در این روش می توان ماده غذایی را با بسته بندی نهایی پرتودهی کرد و از آلودگی ثانویه ماده جلوگیری کرد. به طور کلی پرتوها باعث شکست DNA کروموزومی میکروارگانیسم می شود که به غیرفعال شدن آن منجر می شود. در این روش کدام دسته از میکروب ها و باکتری ها مورد هدف قرار می گیرند؟ آلودگی های میکروبی ، انگلها و حشرات در این روش از بین برده می شوند. تمامی باکتری ها و کپکهای فاسدکننده مواد غذایی ، میکروب های پاتوژن و باکتری های بدون اسپور با این دز (تا 10 کیلوگرمی) از بین می روند. چه روشهای دیگری برای میکروب زدایی ادویه مورد استفاده قرار می گیرد؟ برای میکروب زدایی ادویه روشهای تیمار حرارتی، ضدعفونی با گازاتیلن اکسید و متیل بروماید و مایکروویو مورد استفاده قرار می گرفته اند که اکنون نامناسب شناخته شده اند. این روشها باعث از بین رفتن رنگ ، طعم و عطر ادویه می شوند. تا مدتی قبل ، گسترده ترین روش میکروب زدایی ادویه استفاده از گاز اتیلن اکسید بود، اما به علت باقی ماندن آن در مواد غذایی و سرطانزا بودن ، استفاده از آن از سال 1368 (1990) ممنوع شده است و روش پرتودهی به عنوان جایگزین مناسب روشهای پیشین برای میکروب زدایی از ادویه ارائه شد. پرتودهی مواد غذایی چه مزیتی نسبت به روشهای پیشین دارد؟ این روش مزایای زیادی دارد، ازجمله: افزایش نیافتن درجه حرارت در ماده غذایی ، عدم تغییر رنگ ادویه، عطر و رنگ ادویه، از بین رفتن باکتری های گرمادوست، کپکها و حشرات در دزهای بین 3-10 کیلوگری ، تغییر نکردن ترکیب شیمیایی و خواص پاداکسیدان ادویه، قابل قبول بودن بسته بندی های رایج آنها برای پرتودهی ، دوام بیشتر ادویه پرتودهی شده در شرایط انبار و بی خطر بودن ادویه پرتودهی شده برای سلامت انسان. پرتودهی به طور موثری انتشار بیماری های حاصل از مصرف مواد غذایی آلوده را کاهش می دهد. پرتودهی قادر به بهبود ایمنی و کیفیت بسیاری از مواد غذایی است و طول مدت نگهداری آنها را زیاد می کند. مدارک زیادی وجود دارد، مبنی بر این که مزایای استفاده از فناوری پرتودهی مواد غذایی ، هزینه آن را جبران می کند. مزایای این فناوری باید توسط دولتها، صنایع و مصرف کنندگان در نظر گرفته شود. آلودگی میکروبی در ادویه و سایر مواد غذایی مشابه چگونه به وجود می آید و تلفات آن برای انسان چه خواهد بود؟ ادویه به مقدار قابل توجهی در صنایع غذایی به طور روزمره توسط عموم مصرف می شود و آلودگی میکروبی بالایی دارند. این محصولات در شرایط برداشت ، خشک کردن و حمل ونقل به ریزسازواره های زیادی آلوده می شوند که آنها علاوه بر ایجاد فساد در محصول ، در مواد غذایی مانند سسها و پودرهای سوپ فوری که به طور موثری حرارت داده نمی شوند، باعث به خطر افتادن سلامت مصرف کنندگان می شوند. بیماری های حاصل از مصرف مواد غذایی آلوده یکی از مسائل حایزاهمیت در بهداشت و سلامت عمومی جامعه برطبق گزارش سازمان بهداشت جهانی 70 درصد موارد اسهال نوزادان و افراد جوان بر اثر مصرف مواد غذایی آلوده است. کما این که باکتری هایی نظیر سالمونلا و کمپیولوباکتر عامل بروز بیماری های حاصل از مواد غذایی آلوده در کشورهای صنعتی از سال 1965تا 1990بوده است. در کشورهای پیشرفته بیماری های انگلی ویروسی یکی از مشکلات عمده ای است که هر سال زندگی میلیون ها انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. انگلهای موجود در مواد غذایی آلوده سبب بروز اثرات نامطلوب در کودکان به صورت اختلال در تغذیه کودکان در طی مراحل رشد و تکامل آنها می شود. آیا استفاده از روش فوق الذکر، عوارض تازه ای را در مواد غذایی و سپس انسان به وجود نمی آورد؟ تمام روشهای فرآیند مواد غذایی شامل کنسرو کردن، پختن، پاستوریزاسیون ، استریلیزاسیون حرارتی و پرتودهی، بر محتوای تغذیه ای غذا تاثیر می گذارد. تغییرات ایجاد شده در مواد غذایی بر اثر پرتودهی مشابه تغییرات ایجاد شده در سایر روشهای تیمار مواد غذایی است. به علت این که پرتودهی باعث بالا رفتن دما در ماده غذایی نمی شود، میزان کاهش مواد مغذی بر اثر پرتودهی بسیار کمتر از سایر روشهاست. در حقیقت اکثر فرآیندهای مواد غذایی محتوای تغذیه ای را بیشتر از پرتودهی تغییر می دهند. کاهش ارزش تغذیه ای ماده غذایی را می توان با پرتودهی آن ماده در محیط عاری از اکسیژن یا در حالت انجماد به حداقل رساند.کما این که کمیته تخصصی مشترک IAEA، FAO، WHOبه این نتیجه رسیدند که پرتودهی هیچ مشکلی از لحاظ ارزش غذایی در ماده غذایی به وجود نمی آورد و در سال 1997همین کمیته در گردهمایی دیگری به این نتیجه دست یافتند که حتی دزهای بالای پرتو، بالاتر از 10کیلوگری ، نیز مشکلی از لحاظ کیفیت تغذیه ای ایجاد نمی کند. مساله دیگر این است که پرتودهی باعث ایجاد رادیواکتیویته در ماده غذایی نمی شود. فرآیند پرتودهی شامل عبور مواد غذایی از مقابل منبع پرتو با یک سرعت تنظیم شده جهت کنترل انرژی یا دز جذب شده است. ماده غذایی هرگز در تماس مستقیم با منبع پرتو قرار نمی گیرد و حتی وقتی با دزهای خیلی بالا پرتودهی می شود، حداکثر سطح رادیواکتیویته القا شده ، فقط 1000/1بکرل در کیلوگرم غذا است ، که این 200هزار بار کوچکتر از سطح رادیواکتیویته طبیعی موجود در مواد غذایی است. آمار به دست آمده موید کاهش کدام دسته از آلودگی ها در ادویه و به چه میزان است؟ پرتودهی به طور موثری انتشار بیماری های حاصل از مصرف مواد غذایی آلوده را کاهش می دهد. در کشورهای مختلف دزی که برای کاهش آلودگی اغلب غذاها تصویب شده در محدوده 5/1تا 7 کیلوگری است این دز برای حذف 3 تا 10سیکل لگاریتمی باکتری های بیماریزا کافی است. تعداد باکتری های بیماریزا در محدوده 10تا 100سلول در هرگرم ماده غذایی است. با در نظرگرفتن مطالب فوق مواد غذایی پرتودهی شده با دز 5/1تا 7کیلوگری عاری از عوامل بیماریزا می شوند و باکتری های بیماریزایی که باقی می مانند به قدری کم هستند که سبب گسترش بیماری های حاصل از مصرف مواد غذایی آلوده نمی شوند. پرتودهی قادر به بهبود ایمنی و کیفیت بسیاری از مواد غذایی است و طول مدت نگهداری آنها را زیاد می کند؛ ولی این مطلب را باید در نظر گرفت که پرتودهی نمی تواند فساد ایجاد شده در ماده غذایی را از بین ببرد. بنابراین فقط مواد غذایی که از کیفیت خوب بهداشتی برخوردارند، باید پرتودهی شوند و در ضمن پرتودهی برای هر ماده غذایی مناسب نیست. آیا زمینه لازم برای اجرایی شدن و کاربرد این تکنیک در صنایع غذایی کشور فراهم است و چه اقداماتی در این زمینه انجام شده است؟ در مرکز پرتو فرآیند یزد دستگاه شتاب دهنده الکترون رودوترون TT002 موجود است که الکترون های شتابدار با انرژی 10مگا الکترون ولت تولید می کند و از این پرتو می توان مواد غذایی که قابل پرتودهی شدن هستند، را به منظور کاهش آلودگی های میکروبی ، پرتودهی کرد. متاسفانه عدم اطلاع رسانی در زمینه شناسایی این مرکز و نیز در ارتباط با مزایای پرتودهی باعث شده است کاربرد آنها از سوی صنایع مختلف محدود باشد.

کار برد فناوری هسته ای دردفع آ فات گیاهی نریتور

امروزه با بالا رفتن جمعیت جهان کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار شده است وتامین و امنیت غذایی از مهمترین دغدغه های هر کشور می‌باشد.یکی از مهمترین چالش‌های کشاورزی خسارات ضایعاتی است که به محصولات کشاورزی وارد می‌شود بطوریکه گفته‌می‌شود‌امروزه بیش از یک سوم محصولات کشاورزی در جهان از بین می‌روند.وجودآفات گوناگونی که به محصولات کشاورزی حمله ور شده وباعث نابودی آنها می‌گردد باعث شده از دیربازانسانها بفکر یافتن روشهای گوناگون برای از میان برداشتن این آفات ودر بدست آوردن مهصولات کشاورزی سالم باشند تا با بالابردن سطح کمی و کیفی محصولات کشاورزی را توسعه ببخشند .

دکتر معروف : تولید محصولات کشاورزی از جنبه های مختلف آسیب پذیر است .به طور معمول عوامل مختلفی مانند شرایط آب وهوایی ، میزان بارندگی ، وضعیت خاک کشاورزی، تجهیزات تکنو لوژی کشاورزی می‌تواند که میزان تولید وکیفیت تولید ما را تحت تاثیر خود داشته با شد .در بین این مجموعه عوامل یکسری عواملی هستند که تولیدات ما را تهدید می‌کنند که این مجموعه عوامل زندهای که محصولات کشاورزی را تهدید می‌کنند . مجموعه‌ای از حشرات علفهای هرز ، باکتریها وسایر میکروارگانیسم ها که بطور معمول گفته می‌شود در آمارها موجود هست که در کشورهای در حال توسعه حدود یک سوم تولیدات محصولات کشاورزی به این طریق از چرخه مصرف خارج می‌شود واز بین می‌رود . برای حفظ محصولات کشاورزی ا زگزند آفات روشهای مختلفی وجود دارد ویکی از این روشها ، استفاده کردن از روش هسته‌ای یا پرتو تابی وابسطه به مجموعه دانش هسته ای می‌شود تکنولوژی نسبتا جدیدی هست . پایه این کار از حدود سال 1953 در کشور آمریکا گذاشته شده از اون به بعد تحقیقات بسیار زیادی در کشورهایی مانند آمریکا ،کانادا ، روسیه ، انگلیس ، فرانسه ، هلند شده ونتایج بسیار مثبتی هم داشته است . دکتر مظفری : برای یک تکنولوژی ایچنینی ما نیازمند این هستیم که از روشهای مختلف بتوانیم استفاده کنیم از جمله اینها روشهای ژنیتیکی ،ویا روشهای فیزیکیاستفاده کنیم ، مثلابرای مبارزه با آفات اگر شما می‌خواهید یکی از روشهای مختلف اینکه شما بیایید آفاتی از همان گونه بوجود بیاورید که توانایی بار وری نداشته باشند . استریل باشند یا عقیم باشند آنوقت این افراد عقیم با افراد معمولی حشره جفت گیری میکنند . بچه ای بوجود نمی آید یعنی در واقع جمعیت حشرات پائین می‌آید، جمعیت حشرات که آمد پائین دیگر خسارت اقتصادی نمی‌توانند بزنند. دکتر سرافرازی عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی : پرتوهای الکترومغناطیس پرتو های ایکس یا ماورای بنفش اساسا اینها برای داشتن انرژی بالا بر روی بافت های زنده تاثیر می‌گذارند . تولید متاسیون با تخریب سلول به خصوص سلول برای مدیریت آفات و یا برخی از عوامل بیماری زا روی گیاهان . در بخش حشرات به خصوص حشرات آفت این تاریخچه اش به برمی‌گردد به حدود صد سال پیش که بر روی سوسک لازیوور لازینکن در سال 1916 و همین طور یک شپش هایی پیدا می شوند سیتو فیلوریزر استفاده شد برای مدیریت آنها و خوب جواب خیلی خوبی هم داد . دکتر معروف : در دنیا هم خوب خیلی استفاده شده یعنی حتی کشورهای آفریقایی که این دانش را هم ندارند آمدند کمک گرفتند از سازمانهای بین المللی مثل خوار و بار جهانی و همین طور آژانش بین المللی انرژی اتمی و دارد جنسی می‌شوند که از این ویژگی پرتو ها استفاده می شود، در واقع طرح هایی در آن کشور ها اجرا می شود به خصوص در مورد آفات پزشکی یعنی حشراتی که ناقل بیماری ها هستند مثل مگس تسه تسه که ناقل بسیاری از بیماری ها است اینها روش های خیلی مؤثری بوده و تا حد زیادی توانستند این آفات را کنترل کنند. در کشور هایی مثل الجزایر که خرما یکی از تولیدات مهمشان است آنها دارند همین عقیم سازی حشرات را همین تغییر را در مورد آفات خرما الان استفاده می‌کنند کشورهایی مثل عرض کنم خدمتتان مصر دارند از این روش استفاده می‌کنند. کشورهایی مثل آمریکای مرکزی ، آفریقای جنوبی این یک روش کاملا پذیرفته شده است واز سال 1938 در آمریکا این روش شروع شد روش استریل کردن حشرات یا عقیم کردن حشرات تا الان هم ادامه داشته . نریتور : انسان ها در طول تاریخ همواره در حال مبارزه با آفات محصولات کشاورزی بودند ودر این مبارزه از شیوه ها و روش های گوناگونی استفاده کرده‌اند . استفاده از روش های فیزیکی چون آتش و یا شیمیایی همچون سموم شیمیایی گذشته از موفقیت آمیز بودن یا نبودن با عوارض و مشکلات متعددی همراه بوده است که در نهایت باعث شده که به دنبال دیگر روش ها باشند به طوری که این میان نانو و بیو تکنولوژی نیز به کمک انسان ها آمد . فناوری هسته ای نیز یکی از تکنولوژی هایی است که در این زمینه می تواند کمک بسیار زیادی به انسانها کند استفاده از این تکنیک از سالها قبل در نقاط مختلف جهان آغاز شد . دکتر سرافرازی عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی : برای اولین بار در سال 2001 در آمریکا اولین حشره ترانسیونیک که نوعی آفت است همین پکتریو فسیپلا که در ایران هم به صورت یک آفت قرنطینه در جنوب شرقی در استان سیستان و بلوچستان در حال حاضر این حشره فعالیت می‌کند با بهره گیری از دستکاری ژنتیکی از یک طرف و تکنیک نر عقیمی توانستند این آفت را به خوبی در سه نسل کنترل کنند ما از مجموعه برنامه هایی که در سال گذشته به در واقع سازمان انرژی اتمی پیشنهاد دادیم که در ایران انجام شود با توجه به اینکه اساسا با این روش و به خصوص با شرایطی که به ؟؟؟؟ پنبه در جنوب شرقی ایران دارد امکان رادیکیشن آن به خوبی است و ما بنا را بر این داریم که به همکاری سازمان انرژی اتمی این برنامه را در سیستان و بلوچستان پیاده کنیم. در حال حاضر کار مقدماتی آن انجام شده نمونه برداری هایی از این نقاط را ما در همین مناطق خوراکی و حول و حوش منطقه چابهار انجام دادیم نمونه ها جمع آوری شده و در حال پرورش است و امید این است که با مذاکراتی که اخیرا با سازمان انرژی اتمی در وین انجام شده زمینه های به کارگیری همزمان این دو تکنیک یعنی نر عقیمی و در واقع دستکاری ژنتیکی را بتوانیم انجام بدهیم و انشاءالله بتوانیم این آفت را به طور کامل برنامه ادیکیشنش را در ایران انجام بدهیم به خصوص با توجه به اینکه در واقع کشت پنبه با شرایط آب و هوایی خوبی که در منطقه سیستان و بلوچستان پیاده شده و ایجاد شده خوب سطح زیر کشت احتمال گسترشش است و این خطر وجود دارد که این آفت کلیدی پنبه که در سایر نقاط جهان هم است در آن منطقه هم به شدت گسترش پیدا کند و صنعت نساجی را تحت تاثیر خودش قرار بدهد ما امیدوار هستیم که بتوانیم با استفاده از این شیوه که جهات موفقیت آمیزی هم در کشور های دیگر داشته بتوانیم این آفت را مدیریت کنیم . دکتر معروفی : بحث حفظ محصولات کشاورزی از گزند آفات از دو جنبه قابل بررسی است یک زمانی است که شما محصولتان در مزرعه و باغ قرار دارد و در آن مرحله می خواهید محصول را از گزند آفت حفظ کنید مرحله بعدی موقعی است که شما محصول را برداشت کردید دارید ذخیره سازی می کنید یا در انبار نگهداری می کنید و در این مرحله می خواهید از گزند آفت مصون نگهدارید محصولتان را . تکنولوژی هسته‌ای در هر دو جنبه قابل کاربرد است یعنی هم در سطح باغ و مزرعه و هم در سطح انبار و مصرف کننده نهایی که هر کدام از اینها شرایط خاص خودش را دارد و تکنیک های خاص خودش را دارد . دکتر رضا پناه : برای مثال عرض می کنم تصاویری را خدمت تصویر برداران محترم نشان دادند که یک کارخانه بزرگ را سرمایه گزاری کرده بود کشور کانادا و یک حشره آفت را که روش های کنترل دیگر سخت بود برایش یا محیط زیست را آلوده می کرد یا سموم پر خطری را مجبور بودند استفاده می کردند که سلامت بشر را در خطر قرار می داد کارخانه ای به تکثیر این آفت بپردازد؛ خیلی تاسیسات وسیعی بعد این آفت را در معرض پرتو های نافذ هسته ای قرار می دهند بعد اینها را رها سازی می کنند تا جمعیت طبیعی این آفت در آن دره یا آن منطقه وسیع بیتش کلمبیا افزایش پیدا کند اف بی آی و دیگر سازمان های بیت المللی هم یک همچنین فعالیت هایی را داشتند در دیگر نقاط دنیا و موفقیت هایی را کسب کردند . دکتر سرافرازی : ببینید ما دو تا برنامه را داریم طرح تحقیقاتی در واقع داده شده جدایی از این که سالهای سال هست در مدیریت آفات انباری بخصوص شپشه‌های‌گندم آرد و بسیاری از آفات انباری عملاً از طریق این روش با دزهای بالا کشتن آنها و یا با دزهای پایین برای عقیم کردنشان استفاده می‌شودو کاربعد عام دارد ولی طی سالهای گذشته یک نگاه خاصی هم به یک سری آفات دیگر هم شده همین طور که عرض کردم برای کرم سرخ پنبه یک برنامهای هست که خودمان همین الان در صدد هستیم که ان برنامه را ایجاد کنیم ،البته این برنامه قرار است با دولت پاکستان هم اجرا شود که آنها همچنین آفتی در نزدیکی مرز ما دارند یک کمک خواهد بود برای مدیریت بهتراین آفت مضافاً این طرح تحقیقاتی هم در موسسه تحقیقات آفت گیاهی بیماریهای گیاهی داده شده برای مدیریت کرم گلوگاه انار می‌دانید که کلیدی‌ترین آفت انار در کشور است و این برنامه قرار است در هست در بخش تحقیقات آفات گیاهی استان یزد پیاده شود پیشنهادش داده شده ومورد تصویب هم قرار گرفته وانشاءالله برای امسال اجرا خواهد شد‌ نریتور : مبارزه با آفات محصولات کشاورزی درکشور کمک فراوانی میشود بخش از حمله آفات کشاورزی گاه از چنان وسعت بالایی برخوردار است که فلج شدن و ور شکست شدن بخشهایی از حوزه کشاورزی می انجامد و صدمات بی شماری به اقتصاد یک کشور وارد می‌کند . اهمیت این موضوع به قدری است که دانش و علوم مختلف به یاری کشاورزی در نهایت اقتصاد و امنیت غذایی آمده تا با استفاده از شیوه‌ها و روشهای گوناگون پدید آمدن آسیبها و خطرهای بیشمار جلوگیری کرد. دکتر مظفری : شما برای این که یک کشت سالم داشته باشید یک باغ سالم داشته باشید لازم است که بذر و نهال سالم بکارید خوب برای تولید این بذر و نهال سالم شما یک محیط آری از آفت و بیماری می خواهید که تهیه کنید بذر گیاه سالم را وقتی که می‌گوئیم آری از بیماری آفت نسبی البته هست یکی از روشهایی که جدیداً آژانش بین‌المللی انرژی اتمی به آن توجه دارد و موسسات تحقیقاتی بین‌المللی دنیا ایجاد مناطقه ایزوله با استفاده از مواد رادیواکتیوبرای کاشت وتولید بذر و نهال هست اینها می‌آیند مناطقی جزیره مانند درست می‌کنند با استفاده از اشعه رادیواکتیو که عوامل آفات و بیماریها را از بین می برند تا بتوانند بذر و نهال سالم تهیه کنند و وقتی بذر ونهال سالم تولید و تکثیر کردند به میزان کافی بذر و نهال سالم در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد که بتوانند مزرعه و باغ سالمی داشته باشند در نتیجه جلوی آفات و بیماریها گرفته می‌شود . دکتر معروفی : در مورد کرم ساقه خوار برنج که باز هم آن یکی از آفات مهم محصولات کشاورزی که در مورد برنج ایران هم سالیان سال است که با این مشکل مواجه هستیم و استفاده بی رویه سموم در مزارع باعث آلودگی آبهای منطقه شمال کشور شده که آثارش به صورت بیماریهای کنونی ظهور می‌کند روش پرتوتابی در واقع در آنجا هم کاربرد دارد ودر حال مطالعه است در مورد کرم ساقه خوار برنج منتها در آنجا مشکلاتی دارد این حشره چون چند بار حفت‌گیری دارد یک مقداری باعث شده مبارزه با این حشره با استفاده از روش راه‌سازی نر عقیم با مشکلاتی مواجه باشد که نیاز دارد کار شود و در واقع این اشکالها بر طرف شود در واقع راه حل‌هایی برای غلبه بر این مشکلات پیدا شود و سِنِ گندم هم یکی از آفات مهم ماست که بخش اعظمی از مبارزات شیمیایی را به خودش اختصاص داده است در مورد سِنِ گندم خمدر این مورد کار شده برای کنترل این آفت با استفاده از عقیم کردن حشرات. دکتر مظفری : روشهای دیگر ایجاد گیاه‌های مقاوم در مقابت بیماری آفات است به جای این که ما بیاییم سم و کود استفاده کنیم بیاییم گیاه مقاوم به حشره ایجاد بکنیم فرض بفرمائید گیاه مقاوم به کرم ساقه خوار برنج ایجاد کنیم یا گیاه مقاوم به گلوگاه انار ایجاد کنیم یا خیلی از موارد دیگر استفاده کنند از تکنولوژی هسته‌ای استفاده کنند تر کیب ژنتیکی مناسبی ایجاد کنند که دچار این آفتنشود در مقابل این بیماری مقاومت کند . دکتر معروفی : طیفی از مگسها را داریم که به عنوان مگسهای میوه شناخته می شوند به محصولات مختلف مثل گیلاس ،هلو ریا،گلابی و مخصوصاً مرکبات حمله می کنند و در همان مرحله‌ای که میوه در روی درخت است باعث ریزش میوه می‌شوند و خسارت زیادی می‌زنند یکی از اینها مگس مدیترانه‌ای است . خوب ما چند ستل پیش این مگس را در ایران داشتیم شرایط آب و هوائی ایران برای استقرار این آفت مناسب نبود و یعنی با مرکبات وارداتی سالهای خیلی دور دهه 50 این وارد مملکت شده بود منتها به دلیل نا مناسب بودن شرایط آب و هوایی این آفت مستقر نشد و به طور طبیعی از بین رفت ولی در کشورهای همسایه ما مثل ترکیه و دیگر کشورهای اروپایی و یونان این آفت بسیار مهم است و رد آنجا استفاده از همین روش اس آی تی بسیار مؤثر بوده و کاربرد فراوانی هم دارد در ایران ما الان روی کرم گلوگاه انار در واقع مرکز پزشکی هسته ای کشاورزی در واقع با همکاری مؤسسه تحقیقات و آفت بیماری های گیاهی روی کرم گلوگاه انار دارند در این زمینه کار می کنند ، چون کرم گلوگاه انار شاید بشود گفت مهم ترین آفت انار در ایران است و خوب میدانید که انار یک میوه بسیار خوب است ، یعنی بازار پسندی خوبی دارد در سطح بین المللی متاسفانه این آفت یک مقدار برای صادرات این محصول مشکل ایجاد کرده کنترلش هم کنترل ساده ای نیست چون سموم شیمیایی خوب جواب ندادند، حتی مبارزات بیولوژیک هم یعنی استفاده از حشرات مفید هم در مورد کنترل این آفت خیلی مؤثر نبوده برای همین الان این تفکر ایجاد شد که بییند با استفاده از رهاسازی حشرات یعنی پروانه های نر را جمع آوری کنند به میزان زیاد پرورش بدهند در آزمایشگاه عقیم‌شان کنند و رهاسازی کنند در سطح باغ و طبیعتاً اختلال در جفت گیری که ایجاد می شود جمعیت آفت را تا سطح قابل قبولی را پایین بیاورد . در مورد این آفت الان در حال اجراست یعنی دارد کار می‌شود . نریتور : تکنیک های هسته ای و ترکیب آن با دیگر تکنولوژی ها به عنوان یکی از مهم ترین و کم خطر ترین شیوه های مبارزه با آفات در کشور های مختلف شناخته شده است و ترکیب این تکنیک با تکنولوژی های دیگر مثل بیو تکنولوژی کمک بسیار زیادی به دفع آفات کشاورزی و در نتیجه به توسعه کشاورزی کرده است با توسعه علوم و دانش های گوناگون در جهان تکنیک های مبارزه با آفات به سرعت در حال پیشرفت و تاثیر گزاری بیشتر است ولی سؤالی که بسیاری با آن موجه می شوند این است آیا استفاده از این تکنیک ها اقتصادی است؟ دکتر معروفی : تمام اینها این قضیه را نزدیک به این می کند که این روش می تواند اقتصادی تر باشد نسبت به روش های دیگر با توجه به اینکه آن خطراتی که مواد شیمیایی دارند دیگر این روش ندارد و حالا این یک جنبه مثبتش است که باید خیلی به آن توجه شود یعنی صرفا مسائل اقتصادی اش را مطرح نکنیم چون بعضی اوقات مسائل بهداشتی و زیست محیطی واقعا ارجح است نسبت به مسائل اقتصادی و ما باید این ها را بپذیریم تا به آن اهدافی که داریم برسیم . دکتر رضا پناه : فناوری های زیستی که در همکاری با یا در تعامل با فناوری های هسته ای در عرصه علوم غذایی و علوم کشاورزی چه مزیت هایی را در روش های کنترل بر فرض آفات و بیماری های گیاهی که به طور معمول و مرسوم دارد استفاده می شود مثلا سموم شیمیایی و اینها دارد ؟ باید عرض کنم روش هایی که بر این اساس و بر اساس این فناوری‌ها تنظیم شدند معمولا با رعایت مسائل محیط زیست هستند آلودگی شان کمتر است و در واقع این پرتو ها به واسطه نافذ بودنشان و قطعی بودن نفوذشان در به اصطلاح موجودات زنده همان طور که بسته های غذایی و بهداشتی که از جلوی این پرتو ها به خاطر میکروب زدایی و اینها می گذرند در درصد بسیار بالایی ایمن و نضمین شده هستند و ریسکشان پایین است در این سمت هم وقتی از این فناوری ها استفاده می کنیم تضمین بالایی برای این روش وجود دارد و اجازه می دهد که این روش در عرصه محیط زیست پذیرفته شده باشد ، قاطع باشد و جایی که توصیه می شود عمل کند . من مثالی را خدمتتان عرض می کنم در حدود 30 سال پیش صرفا با دستور عدم سمپاشی نی شکر در یک کشت و صنعتی که شرایط را برای یک دانشمند جوان فراهم کرده بود تصحیلاتی را فراهم کرده بود محقق جوان دستور می دهد که به خاطر این دشمنان طبیعی آفتی که آن روز پر خطر بود برای محصول نی شکر شما سمپاشی نکنید آنها هم تمکین کردند و 30 سال گذشته و هنوز حشره کشی در آنجا مصرف نشده این یعنی عدم هزینه کرد برای آن محصول ، محصولی که چند سال است توسعه پیدا کرده و ایضا در توسعه اش هم این سم مصرف نشده ، هزینه تولید آمده پایین ، محیط زیست آلوده نشده ، کسی مسموم نشده ، دامی مسموم نشده ، گیاهی مسموم نشده ، و حتی اگر یک خورده دقت کنیم شاید مثلا نی شکر ارگانیت ، نی شکر آری از سم کلیه سموم عرضه شود و در دنیا مطرح شود این همه اش یعنی اقتصاد ، همه اش یعنی استفاده از فرصت هایی که به دقت در اطراف ما است و ما می توانیم با دقت آنها رار برداریم و از آنها استفاده کنیم . دکتر معروفی : ماباید یک نکته هم اینجا ذکر کنیم این روش یک مقدار روش هزینه بری است یعنی نیاز به یک سرمایه گزاری اولیه دارد و در واقع شما ایجاد یک واحدی که شما تجهیزات پرتو تابی را بخواهید در آن مستقر کنید هزینه های بالایی دارد و یک مقدار گرایش استفاده از این روش را شاید در بحث اقتصادی بودنش در ابهام قرار دهد منتها مطالعات اقتصادی هم در این زمینه حالا در ایران انجام نشده ولی مقالات متعددی منتشر شده آمدند بحث اقتصادی را هم به آن توجه کردند و محاسبه کردند یک واحد از غلات حالا واحدمان هر چه می خواهد باشد یک تن ، یک کیلوگرم ، یا صد گرم از غلات را وقتی شما به روش پرتو تابی ضد عفونی می کنید نسبت به زمانی که می آیید با روش های جاری مثل استفاده از ترکیبات تدخینی یا سموم شیمیایی مقایسه می کنید می بینید که روش پرتو تابی با توجه به اینکه شما یک بار سرمایه گزاری می کنید و تا سالیان سال از این سرمایه گزاری تان دارید استفاده می کنید نهایتا صرفه اقتصادی بیشتری دارد نسبت به سایر روش ها از جمله روش های شیمیایی . دکتر سرافرازی : مضافاً این که در واقع معرفی این دانش جدید هزینه های تولید حشرات عقیم را که بایستی در سطح انبوه هم تولید شود به شدت کاهش می دهد و عملا کاربرد این روش را بسیار راحت تر کرده و گرایش بیشتری هم برای کاربردش است کما اینکه در حال حاضر در بسیاری از کشورها عملا با ترکیب این دو روش دارند در دفع آفاتشان استفاده می کنند از آن . نریتور : امروزه بی توجهی و بی تفاوتی نسبت به محیط زیست به نتایج نامطلوبی منجر شده که به دنبال آن در سراسر جهان باعث حساسیت بیشتر انسانها نسبت به مسائل زیست محیطی شده است طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی هر ساله سه میلیون نفر بر اثر بیماری های ناشی از آلودگی هوا میمیرند این رقم پنج درصد کل مرگ و میر سالانه جهان است سموم شیمیایی که در سراسر جهان برای مبارزه یا آ،ات کشاورزی استفاده می‌شوند یکی از مهمترین آلاینده های هوا و آب است که تاثیرات سوء بلند مدتی بر محیط زیست خواهد گذاشت این اثرات مخرب به قدری گسترده است که انسانها را واداشته است تا به فکر استفاده از شیوه های سالم تر و نوینی بیفتند که یکی از این شیوه ها استفاده از پرتو افکنی است . دکتر معروفی : این است که چند ترکیب عمده است از مواد شیمیایی که الان برای کنترل آفات انباری دارد استفاده می شود یکی از این ترکیبات ، ترکیبات شیمیایی با نام متیل بروماید ، متیل بروماید متاسفانه اثر تخریبی شدیدی روی لایه ازن دارد و یک پروتوکلی در منترال کانادا تنظیم شده به امضای تعداد زیادی از کشورهای دنیا رسیده از جمله جمهوری اسلامی ایران هم این پروتوکل را امضا کرده مبنبی براینکه هر متیل بروماید از چرخه تولیدات مصرف حذف شود متیل بروماید واقعا ترکیب خوبی است برای کنترل آفات انباری یعنی به راحتی آفت را از بین می برد در مدت زمان کوتاه ولی متاسفانه به دلیلی همین اثرات مخربی که در محیط زیست دارد تا سال 2015 میلادی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران طبق تعهدی که ایران به این پروتوکل داده است باید مصرف متیل بروماید ممنوع شود . وقتی این ترکیب حذف شود یکی از سلاح های بسیار مهم ما برای کنترل آفات انباری از دست مان خارج شده یک یا دو ترکیب دیگر باقی می ماند . منتها ما باید از الان دنبال جایگزین های مناسب برای این ترکیبات باشیم زمان را از دست ندهیم در دنیا هم در واقع این اتفاق افتاده یعنی یکی از روش های جایگزین برای ترکیب متیل بروماید در واقع همین روش پرتو تابی است یعنی در واقع در مجامع بین المللی ، مقالات و جلساتی که در کنفرانس های مختلف تشکیل می شود چند روش و چند ترکیب معرفی و جایگزین می شود برای ترکیب متیل بروماید یکی از تکنیک هایی که آینده روشنی هم واقعا دارد همین روش پرتو تابی است . دکتر سرافرازی : در مقایسه با روش های مدیریت آفات که می دانید روش های مختلفی استفاده می‌شود که اساسا اصلی ترین روشی که برای کنترل آفات دارند استفاده می کنند بهره گیری از آفت ها و سموم شیمیایی است طبیعی است که کاربرد سموم شیمیایی در یک کشاورزی پایدار بایستی به طور منطقی انجام شود . و طبیعتا اثرات زیست محیطی زیادی هم در عین حال در کنار خودش دارد از بین رفتن دشمنان طبیعی ، وجود باقی مانده سموم در محصولات کشاورزی که به نوعی توسط مردم دارد استفاده می شود این روزها اهمیت زیادی به آن داده می شود و طبیعی است که به دنبال راه کار ها و روش های دیگری باشند که سموم را به صورت منطقی استفاده کنند و تا حد امکان استفاده از مبارزات شیمیایی بر علیه آفات به عنوان آخرین راه کار در واقع قرار بگیرد . استفاده از اشعه دهی و پرتو دهی در واقع یکی از روش های بسیار سالمی است که عملا اثرات سوء کاربرد مواد شیمیایی را در مدیریت آفات نخواهد داشت و مضافا این که در باره این روش بسیار تخصصی عمل می کند طبیعتا اثرات سویی روی سایر موجودات دیگر دشمنان طبیعی و غیره ندارد و از این جهت بسیار روش سالم و با هزینه های کمتری هم است با در نظر گرفتن اثرات مخرب زیست محیطی سموم این روش بسیار سالم تر و به صرفه است . دکتر رضا پناه : با توسعه علوم در زمینه شناخت تاثیرات روش هایی که به طور معمول استفاده می‌شد برای کنترل آفات گیاهی ، روش های شیمیایی ، روش های پر مخاطره دیگری که در محیط زیست اثر منفی داشتند در کتاب های چاپ شده ، ژورنالیست ها ، فیلم ها و حتی فیلم های متعددی ساختند و به آحاد بشر این مخاطره را توضیح دادند و خوشبختانه در کشور ما هم این شناخته شده است و دیگر از آن استفاده های بی رویه سموم شاید کمتر شده حتی محصولات ارگانیک مطرح است . نریتور : کشاورزی یکی از پایه های مهم اقتصادی هر کشور است تامین امنیت غذایی یک کشور از چنان اهمیت بالایی برخوردار است که کشورهای مختلف زمان و توجه زیادی به این بخش اختصاص داده اند استفاده از فناوری های مختلف در این حوزه خود از اهمیت هر چه بیشتر آن حکایت می کند استفاده از تکنولوژی هسته ای برای مبارزه با آفات کشاورزی یکی از هوشمندانه ترین شیوه هایی است که در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار گرفته است که از مهمترین ویژگی های آن می توان از کارایی و تاثیر گزاری بالای آن و عدم آلایندگی محیط زیست نام برد.

تاثیر فناوری هسته‌یی در کشاورزی را باید بپذیرند

گفتگوی ایسنا با رییس بخش کشاورزی هسته‌یی مرکز تحقیقات کرج:
”گندم اتمی“ را مردم ده‌نمک و گرمسار برداشت می‌کنند.

مرکز تحقیقات کشاورزی هسته‌یی کرج واقع در گوهردشت کرج در حد فاصل، دانشگاه آزاد اسلامی گوهردشت و زندان رجایی است. بخش کشاورزی هسته‌یی از همان زمان عضویت ایران در آژانس انرژی اتمی فعالیت خود را آغاز کرد و هم اکنون تنها مرکز تحقیقات هسته‌یی در زمینه‌ی کشاورزی در ایران است. تا قبل از تشکیل پرونده‌ی هسته‌یی ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی، اساسا مباحث مربوط به انرژی هسته‌یی و فعالیت‌های زیر گروه آن در کشور مطرح نبود، حتی طی یکی - دو سال گذشته و با بازشدن این بحث در افکار عمومی داخلی و خارجی باز هم موضوعاتی چون کشاورزی هسته‌یی و پزشکی هسته‌یی و غیره به این مقولات کمتر توجه شد.
کشاورزی هسته‌یی هیچ ارتباط خاصی با مقولات اورانیوم، غنی‌سازی، سانتریفوژ، باز فرآوری و غیره ندارد، بلکه هر نوع فعالیت کشاورزی که در آن به نوعی از ایزوتوپ و رادیو‌ایزوتوپ مستقیم و یا غیرمستقیم استفاده کند، زیر مجموعه کشاورزی هسته‌یی محسوب می‌شود. دانستن این که بسیاری از مردم کشورمان در نواحی کویری نه تنها از دستاوردهای این رشته از فناوری هسته‌یی در مزارعشان استفاده می‌کنند، بلکه از این محصول برداشت و تولید می‌کنند، بسی خرسندی است.
گندم طبسی یا همان گندم اتمی یکی از بهترین گندم‌ها برای مناطق خشک و شور ایران است، این گندم که در ابتدا مشکل بلندی‌قد داشت، بذر آن در مرکز تحقیقات کشاورزی هسته‌یی مورد بررسی و اصلاح قرار گرفت. به کارگیری بذر این گندم در بعضی از نقاط کشور، مثل طبس تا 70 درصد افزایش تولید به همراه داشت. در سالهای 69 - 70 در ده‌نمک گرمسار این گندم کاشته شد که کشاورزان این منطقه از تغییری که این گندم در مقایسه با گندم‌های گذشته پیدا کرده بود، بسیار شگفت‌زده شدند، در حال حاضر تقریبا در تمام حاشیه‌ی کویر ایران این نوع گندم در حال کشت است، این در حالی است که به گفته‌ی یکی از کارشناسان این مرکز چنین موفقیتی در بخش کشاورزی هسته‌یی مورد بی‌مهری وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته و این دستگاه حتی از نام گذاری این گندم و ثبت آن خودداری کرده است، در عین حال مردم مناطق طبس، گرمسار، زابل، فردوس و ده‌نمک نام این گندم را «گندم اتمی» گذارده‌اند. پس از گذشت 30 سال فعالیت سازمان انرژی اتمی و بخش کشاورزی هسته‌یی هنوز هیچ یک از تحقیقات این مرکز که به ثبت رسیده است در مرحله‌ی اجرا و تولید انبوه قرار نگرفته است که این خود جای بسی تامل دارد!
از این رو خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با دکترمحمدرضا اردکانی، رییس بخش کشاورزی هسته‌یی مرکز تحقیقات کشاورزی هسته‌یی کرج با 30 سال سابقه فعالیت، درباره کشاورزی هسته‌یی، جایگاه علمی و اجرایی آن در کشور، دنیا و آینده‌ی این فعالیت، گفت‌وگویی اختصاصی انجام داده است که در زیر می‌آید:
رییس بخش کشاورزی هسته‌یی مرکز تحقیقات کرج در این گفت‌و‌گو با تاکید بر این که در وهله‌ی نخست این مکان یک مرکز علمی و تحقیقاتی است، گفت: هر آن چه مربوط به تحقیقات کشاورزی باشد و مرتبط با اهداف سازمان انرژی اتمی می‌تواند در مجموعه‌ی فعالیت‌های این مرکز بگنجد.
وی با بیان این که متولی اصلی بررسی جنبه‌های مختلف در کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی است، افزود: این مرکز به خاطر دارا بودن یک تکنولوژی خاص می‌تواند اقدامات تحقیقاتی را بر روی ملزومات بخش کشاورزی در کنار وزارت جهاد کشاورزی داشته باشد.
اردکانی معتقد است: علم و تکنولوژی همانند سیلی است که خواهد آمد و هیچ چیز جلودار آن نخواهد بود، لذا با توجه به ویژگی پویایی علم در هر مقطعی از زمان، انسان انتظار دارد نسبت به آن مقطع در آینده پیشرفت‌هایی را داشته باشد.
وی گفت: انرژی اتمی نعمتی از نعمات خداوند است که در طبیعت وجود دارد و ما آنها را به واسطه‌ی همان علم که پویا است، کشف می‌کنیم، بنابراین حق انسانها است که بتوانند از آن در جهت رفاه و آرامش وآسایش خودشان استفاده کنند.
این محقق کشاورزی هسته‌یی با بیان این که تکنیک هسته‌یی در کنار سایر روش‌های شیمیایی که در کشاورزی استفاده می‌شود ابزاری برای بهبود سطح کشاورزی است، گفت: امروزه از علوم و فنون هسته‌یی در کشاورزی به عنوان یک وسیله کمکی در کنار سایر روشهای کلاسیک استفاده می‌شود.
اردکانی گفت: اولین پایه‌های تحقیقات کشاورزی هسته‌یی در ایران در سال 1356 گذاشته شد و به تدریج و با جذب نیروهای متخصص این رشته توسعه یافت.
وی با بیان این که هر دانشگاه و مرکز تحقیقاتی که بخواهد از ایزوتوپ و رادیو‌ایزوتوپ‌ها در بخش کشاورزی استفاده کند حتما باید زیر نظر مراکز انرژی اتمی آن کشور باشد، افزود: از کشورهایی که کاربرد رادیو ایزوتوپ‌ها را برای اولین باردر کشاورزی تجربه کردند، ژاپن و آلمان بود که در حال حاضر در این بخش پیشرو هستند، کشورهایی مثل هند، پاکستان و چین در آسیا خیلی زودتر از ما فعالیت‌هایشان را در این خصوص شروع کردند.
وی درباره فعالیت ایران در بخش کشاورزی هسته‌یی، پس از انقلاب اسلامی، گفت: ایران به خاطر مواجه شدن با انقلاب اسلامی و سپس جنگ نتوانست فعالیت‌های خود را در مقطعی توسعه دهد. ایران در زمینه‌ی فعالیت کشاورزی هسته‌یی در مقایسه با کشورهای هند و پاکستان، همانند دونده‌ای است که با موانع بیشتری برای رسیدن به جایگاه مطلوب مواجه بود لذا در مقطعی حرکت‌اش بسیار کند شد.
رییس بخش کشاورزی هسته‌یی مرکز تحقیقات کرج افزود: در حال حاضر سه مرکز مجزا در پاکستان به کشاورزی هسته‌یی می‌پردازد در حالی که در ایران در طی سی سال گذشته، فقط یک مرکز (کرج) وجود دارد.
وی گفت: بسیاری از متخصصان کشاورزی هسته‌یی در آژانس انرژی اتمی از دو کشور هند و پاکستان هستند و در کنار آنها متخصصین کشورهای چین، آمریکا و اروپا هستند.
این استاد دانشگاه با اشاره به این که سازمان انرژی اتمی سال گذشته سی ساله شد، به میانگین سنی محققین این مرکز اشاره کرد و گفت: سال گذشته اولین متخصصین بخش کشاورزی هسته‌یی سازمان انرژی اتمی بازنشسته شدند و به یکباره چندین نفر از متخصصانمان در این رشته را از دست دادیم، بنابراین میانگین سنی در بخش کشاورزی هسته‌یی در حال حاضر بسیار پایین آمده است.
اردکانی افزود: در حال حاضر درصدد جذب نیروهای متخصص و جوان به خصوص با درجه‌ی دکترا هستیم، اما در مقطع لیسانس جذب نیرو نخواهیم داشت و در مقطع کارشناسی ارشد در رشته‌هایی خاص که مکمل تخصص‌های مورد استفاده در این مرکز باشد، نیروی انسانی پذیرفته می‌شود.
وی گروه‌های تخصصی - تحقیقاتی فعال در این مرکز را ژنتیک و اصلاح نباتات، پرتودهی مواد غذایی و کنترل آفات، بهداشت دام و فرآورده‌های دامی و آب، خاک و حاصلخیری خاک، دانست و ابراز داشت: در این چهار رشته و رشته‌های جانبی که به نوعی مکمل نیازهای علمی ما باشند، جذب نیرو خواهیم داشت.
رییس بخش کشاورزی هسته‌یی مرکز تحقیقات کشاورزی هسته‌یی کرج درباره میزان شناخت دانشجویان و افکار عمومی با رشته‌ی کشاورزی هسته‌یی و این مرکز تحقیقاتی، گفت: متاسفانه شناخت کافی نسبت به این رشته وجود ندارد و حتی بعضا برخی از متخصصین امر کشاورزی در کشور از وجود چنین مرکزی بی اطلاع و یا کم اطلاع‌اند.
وی افزود: یکی از اهداف این مرکز شناساندن این مرکز تحقیقاتی به مراکز دانشگاهی است تا بتوانیم در زمینه‌ی فعالیت‌مان طرح‌های مشترک ارایه دهیم.
اردکانی با اشاره به جلسه‌ای که سال گذشته با حضور معاونین پژوهشی کلیه مراکز تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی و با همکاری مرکز تحقیقات کشاورزی هسته‌یی کرج تشکیل و به عقد تفاهم نامه همکاری مشترک منجر شد، افزود: در حال حاضر با همکاری یکی از دانشگاه‌های دولتی بنا داریم رشته‌ی کشاورزی هسته‌یی را در مقطع کارشناسی ارشد برای اولین بار در ایران تاسیس کنیم، رشته‌ای که شاید در دنیا هم وجود نداشته باشد.
وی درباره‌ی آینده این رشته و میزان موفقیت آن در کشور گفت: یکی از شروطی که برای همکاری ما با آن دانشگاه پس از تصویب این رشته تحصیلی در وزارت علوم گذاشته شده است، این که نیروهایی که جذب این رشته می‌شوند، باید محدود باشند.
اردکانی در خصوص آموزش نیروهای متخصص مرکز تحقیقات کشاورزی هسته‌یی گفت: از سوی آژانس انرژی اتمی هر ساله دوره‌هایی تعیین می‌شود که محققین و متخصصین این مرکز از آن استفاده می‌کنند.
رییس بخش کشاورزی هسته‌یی مراکز تحقیقات کرج در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه زمینه‌ی اجرای تحقیقات این مرکز به لحاظ عملی وجود دارد، ابراز عقیده کرد: در درجه‌ی اول چه مراکز تحقیقاتی و چه دانشگاهی باید بپذیرند که فناوری هسته‌یی می‌تواند در کشاورزی تاثیرگذار باشد.
وی با بیان این که بعضی از مراکز تحقیقاتی کشاورزی خود را از مرکز تحقیقات کشاورزی هسته‌یی کرج جدا می‌کنند، گفت: برای رفع مشکلات قبل و پس از تحقیقات باید سایر مراکزی که به نوعی با ما در ارتباط هستند بپذیرند روشها و پژوهش‌های ما در کشاورزی می‌تواند تاثیرگذار باشد
این استاد دانشگاه افزود: معتقدم مرکز تحقیقاتی کرج یک تکمیل کننده تحقیقاتی است که می‌تواند با تکنولوژی که در اختیار دارد به کارهای کشاورزی موجود تنوع دهد.
اردکانی با اشاره به موفقیت‌های به دست آورده در این زمینه گفت: در پرتودهی مواد غذایی مثل سیر، سیب زمینی و پیاز، میگو و غیره اقدامات موفقیت آمیزی صورت گرفته است.
وی گفت: مهمترین دستاورد گروه ژنتیک و اصلاح نباتات این مرکز در سال گذشته دسترسی به دو رقم برنج موتانت از طریق پرتودهی بود.
اردکانی افزود: برای اولین بار در ایران توانستیم به رقم اصلاح شده‌ای در رابطه با برنج دست پیدا کنیم و همچنین این رقم به تایید وزارت جهاد کشاورزی نیز رسید.
وی گفت: این رقم عملکرد خوبی دارد و نسبت به بیماری و خوابیدگی ساقه‌ی برنج مقاوم است.
رییس بخش کشاورزی هسته‌یی مرکز تحقیقات کشاورزی هسته‌یی کرج خاطرنشان کرد: جایگاه علوم و فنون هسته‌یی در جامعه و در آن چیزهایی که مورد نیاز مردم است، هنوز شکل نگرفته است.
اردکانی وظیفه یک مرکز تحقیقاتی را انجام تحقیق و پژوهش و رسیدن به دستاوردی برای حل مشکلات و سپس انتقال آن به استفاده کنندگان که می‌تواند وزارت کشاورزی و یا یک زارع باشد، دانست و گفت: ما اصلاح کننده روشهای نادرست، بیماری‌ها و غیره در کشاورزی سنتی هستیم.
این محقق با اشاره به این که بیش از 80 درصد تعداد طرح‌های تحقیقاتی که در مرکز کرج انجام می‌شود به صورت مشترک با مراکز تحقیقاتی وزارت کشاورزی، سازمان دامپزشکی، دامپروری و علوم دامی کشور، شیلات و مرکز تحقیقات مرکبات و خرماست، گفت: این مشترکات نشان دهنده‌ی علاقمندی دو طرف به همکاری است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا تعلیق غنی سازی اورانیوم در چند ماه گذشته لطمه‌ای به کارهای تحقیقاتی این مرکز وارد کرده است یا نه گفت: ما با غنی سازی اورانیوم هیچ ارتباطی نداریم، همان طور که کودی را پای گیاهی می‌ریزیم و سپس تغییرات آن را بررسی می‌کنیم، ایزوتوپ و رادیوایزوتوپ‌ها را هم پای گیاه ریخته و بررسی می‌کنیم، لذا به اورانیوم، غنی سازی، تعلیق و غیره هیچ وابستگی خاصی نداریم.
وی گفت: به کارگیری مواد هسته‌یی در تحقیقات کشاورزی امکان ردیابی دقیقتر رشد و نمو( یا تغذیه و فیزیولوژی گیاهان ) را به ما می‌دهد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اقدامات موفقیت آمیز کشورهای پاکستان، هند و چین در این خصوص گفت: پاکستان و هند بر روی پنبه کار کردند و رقمی را به نام (نیاب 78) تولید کردند که در حال حاضر پاکستان در این زمینه به مرز صادرات رسیده است. همچنین برنج رقم (زفو) بیش از یک میلیون هکتار از زمین‌های زیرکشت برنج در چین را به خود اختصاص داده است.
اردکانی با اشاره به دستاوردهای ایران گفت: سال گذشته ایران توانست به دو رقم برنج به نام‌های «پویا و تابش» برای اولین بار در کشور که از روش موتانت (جهش یافته) به دست آمده‌اند، دست پیدا کند، این ارقام از گروه طارم و موسی طارم و در گروه برنج صدری هستند که در مقایسه با نمونه‌های شاهد (قبلی) دیگر مشکل بلندی قامت ساقه و عدم مقاومت در برابر آفات را ندارند.
وی مهمترین ویژگی تکنیک موتاسیون در اصلاح نباتات را ایجاد تنوع ژنتیکی دانست و افزود: تکنیک‌های کلاسیک و سنتی نمی‌توانند این سطح از تنوع را که از طریق پرتودهی بر روی بذرها صورت می‌گیرد ایجاد کنند.
وی در ادامه به تحقیقات صورت گرفته در زمینه‌ی کلزا (دانه‌ی روغنی) اشاره کرد و گفت: در حال حاضر بیش از 90 درصد روغن کشور از اروپا تامین می‌شود. کلزا بومی ایران نیست و از اروپا به کشورمان آورده شده است، این گیاه به دلیل شرایط جوی اروپا که اصولا مرطوب است از غلاف محکم و مطلویی برخوردار است که هنگام برداشت با کمباین دانه‌ها از غلاف بیرون نمی‌ریزند، اما در ایران به دلیل شرایط کویری برداشت این گیاه با مشکل مواجه است، لذا تحقیقات این مرکز در این زمینه برای اصلاح این مشکل با توجه به ویژگی‌های بومی منطقه‌ی خودمان است.
اردکانی گفت: «کلزا»، می‌تواند مشکل روغن را تا حدودی در کشورمان حل کند.
وی اظهار امیدواری کرد: ظرف سه چهار سال آینده تحقیقات در این زمینه به پایان رسد.
اردکانی درباره‌ی پروژه‌های مورد توجه آژانس بین المللی انرژی اتمی در زمینه‌ی کشاورزی هسته‌یی، گفت: بهبود خصوصیات نان و غنی سازی آرد گندم از جمله تحقیقاتی است که از الویت‌های آژانس است.
وی در‌خصوص طرح غنی سازی آرد گندم، گفت: در حال حاضر آرد گندم ما از نظر غذایی و میکروالمنت‌ها فوق العاده فقیر است، یعنی بسیاری از مردم به لحاظ عناصر میکروب، بدنشان کمبودهایی را احساس می‌کند و در یک معنا، همه‌ی ایرانی‌ها به سو تغذیه دچار هستند.
این استاد دانشگاه با اشاره به کنگره‌ی جهانی گندم که سال آینده در آرژانتین برگزار می‌شود، یکی از اهداف این کنگره را مساله‌ی غنی سازی ‎آرد گندم از عناصر میکروالمنت‌ها دانست و افزود: باید عناصری مثل آهن، سولفات ‌روی و غیره را در آرد گندم وجود داشته باشد.
اردکانی با اشاره به برنامه‌های آینده‌ی این مرکز تحقیقاتی، گفت: گسترش، توسعه و تنوع فعالیت‌های کشاورزی در راس برنامه‌های کاری این مرکز است.
به گزارش ایسنا، آن چه امروز پاشنه‌ی آشیل فعالیت هسته‌یی ایران در حال و آینده است، شاید چگونگی عملکرد گذشته‌ی آن باشد، امروز این سوالات مطرح است که تا چه اندازه پتانسیل‌ها و توانایی‌های علمی و تحقیقاتی محققان و پژوهشگران این عرصه به مرحله‌ی عمل و اجرا درآمده است تا این خود عاملی در پشت گرمی آنان باشد و آیا امروز مردم از محصولات کشاورزی که از دستاوردهای فناوری

هسته‌یی به دست آمده است، استفاده می‌کنند و یا حداقل از آن مطلع هستند.

علم هسته‌ای راهی برای بهبود تغذیه

تغدیه‌ی مناسب برای سلامت و بهبود کیفیت زندگی امری ضروری است و در این راستا دانش هسته‌یی می‌تواند راهنمایی برای توسعه یک خط مشی قوی تغذیه‌یی باشد.

در واقع بسیاری از فعالیت‌های آژانس در جهت تامین نیازهای اساسی بشر با به کارگیری علوم هسته‌یی برای افزایش تولیدات غذایی، بهبود مراقبت‌های بهداشتی، بهبود مدیریت ذخایر آب و ارزیابی منابع آلودگی محیط زیست است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که پیشرفت‌ جهانی در جهت کاهش سوء تغذیه در چرخه‌ی زندگی انسان کند و ناهمگون بوده است. در گزارش سال 2000 وضعیت تغذیه جهانی، یک هیات فرعی سازمان ملل در امر تغذیه تخمین زده است که 182 میلیون کودک زیر پنج سال در کشورهای در حال توسعه برای مدتی طولانی زیر خط بهره‌مندی از یک تغذیه سالم هستند و 150 میلیون تن نیز زیر وزن طبیعی هستند. هم‌چنین این محاسبات نشان می‌دهد که 30 میلیون نوزاد هر ساله به دلیل فقر غذایی مادران‌شان در طول دوران بارداری، رشد ناقص دارند.

از این رو تعهدات جدید بین‌المللی در سرتاسر جهان برای توجه به این وضعیت در نظر گرفته شده و آژانس‌ بین‌المللی انرژی اتمی شریک مهمی در این تلاش‌ها محسوب می‌شود.

دانش هسته‌یی ابزار ارزشمندی را برای ارزیابی فاکتورهایی که تغذیه را تحت تاثیر قرار می‌دهند، ارایه می‌کند. این فاکتورها عبارتند از: ریزمغذی‌ها، ترکیبات بدن و مصرف شیر مادر.

این آژانس از طریق برنامه‌اش در حوزه‌ی تغذیه به کشورها در زمینه‌ی کاربرد این ابزار برای حل مشکلات تغذیه‌شان کمک می‌کند و از تحقیق‌های مهم در خصوص تعامل میان تغذیه، آلودگی محیط زیست و عفونت با اهداف نهایی بهبود تغذیه انسانی، حمایت می‌کند.

 بهبود تغذیه از طریق علوم هسته‌ای

تحقیقات نشان می‌دهد که هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی سوءتغذیه سرسام‌آور هستند و تلاش‌های گسترده‌ی بین‌المللی برای پاسخگویی به مشکلات مربوطه صورت می‌گیرد.

علوم هسته‌ای که اکثریت آن‌ها به اموری چون پرتوهای ایکس، پرتودرمانی یا نیروگاه‌های هسته‌ای مربوط می‌شوند، امروزه در سراسر جهان برای شناختن مشکلات تغذیه‌یی و نیز ارزیابی تاثیر مداخلات این علوم در این زمینه از سوی کشورهای مختلف به کار گرفته می‌شود.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سرپرستی این مسیر را برعهده دارد و به کشورهای در حال توسعه برای اهداف زیر کمک می‌رساند و از آن‌ها حمایت می‌کند که این اهداف عبارتند از:

1- تحقیق و تایید طبیعت مشکلات تغذیه ای.

2- ارزیابی تاثیر و کاهش هزینه‌های برنامه‌های تغذیه‌ای.

3- تشخیص شرایط محیط زیستی و ارزیابی نتایج آن بر روی سلامت انسان و وضعیت تغذیه‌ای.

هدف این برنامه‌ها ایجاد ظرفیت مورد نیاز در کشورهای در حال توسعه برای استفاده از تکنیک‌های هسته‌یی و به منظور پاسخگویی به مشکلات تغذیه‌ای است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این ظرفیت سازی را از طریق آموزش و تعلیم دانشمندان با برگزاری کارگاه‌ها و ارایه‌ی بورسیه‌ها انجام می‌دهد، از ماموریت‌های علمی و کارشناسی حمایت می‌کند و تجهیزات مورد نیاز را از طریق پروژه‌های تحقیقاتی هماهنگ شده و همکاری‌های فنی فراهم می‌کند. این آژانس همچنین برنامه‌های آموزشی و تحقیقاتی را در سطح دکترا در حوزه تغذیه ارتقا می‌دهد.

کمبود ریزمغذی‌ها: یک چالش جهانی برای سلامت

ریزمغذی‌ها نقش اساسی در فرایندهای متابولیسمی بدن انسان ایفا می‌کنند، اما فقط در مقادیر اندک مورد نیاز هستند. از آنجا که نقش این مواد مغذی بسیار ضروری است در صورتی که حتی به همان میزان اندک نیز در غذا و رژیم غذایی به اندازه کافی وجود نداشته باشند، مشکلات مهمی برای سلامت افراد ایجاد می‌شود.

سازمان جهانی بهداشت در گزارش خود در سال 2002 تخمین زده است که تقریبا 168 میلیون کودک زیر پنج سال زیر وزن طبیعی هستند و این بدان معنی است که برای رفع احتیاجات بدن‌شان به اندازه‌ی کافی مواد مغذی دریافت نمی‌کنند. کمبود ترکیبی از ریزمغذی‌ها از جمله آهن، روی و ویتامین A زندگی و سلامت میلیون‌ها انسان را در جهان در حال توسعه تهدید می‌کند.

فقر آهن

فقر آهن مهم‌ترین کمبود تغذیه‌یی رایج در سراسر جهان است. این کمبود یک مشکل اصلی در بهداشت عمومی است که نتایج وخیمی را به ویژه بر روی زنانی که در سن بارداری هستند و نیز برای کودکان به دنبال دارد. وقتی آهن کافی در بدن وجود نداشته باشد، تعداد کمتری گلبول‌های قرمز در خون فرد تولید می‌شود. این امر ظرفیت خون را در جابه‌جایی اکسیژن کاهش می‌دهد. در نتیجه علایم این کمبود از خستگی و ناتوانی در تمرکز گرفته تا رشد ناقص فیزیکی و ادراکی در کودکان پدیدار می‌شوند.

کم خونی و فقر آهن همچنین ممکن است موجب بروز مشکلاتی در طول بارداری به ویژه در کشورهای در حال توسعه شود که این امر می‌تواند خطر وضع حمل‌های زودهنگام و نیز خطر بروز مشکلات و یا حتی مرگ مادر یا مرگ نوزاد را افزایش دهد. شایع‌ترین علت بروز کم خونی فقر آهن به ویژه در میان نوزادان و کودکان کمبود یا فقدان ذخایر مطلوب آهن در تغذیه است. انگل‌ها، عفونت‌ها، بیماری‌های معده و دستگاه گوارش و از دست رفتن خون در دوران قاعدگی نیز این کم خونی را تشدید می‌کند.

فقر روی

روی یک ماده مغذی مهم ست. این عنصر ماده‌ی اصلی بسیاری از آنزیم‌ها (یک مولکول پروتئینی که واکنش‌های شیمیایی را در بدن کاتالیز می‌کند) است و نقش مهمی در سنتز پروتئین و تقسیم سلولی ایفا می‌کند. پیامدهای سلامتی فقر روی در بدن شامل عملکرد ضعیف سیستم ایمنی بدن، کندی رشد و به تاخیر افتادن بلوغ جنسی در کودکان است. فقر روی در اثر مصرف کم این ماده و یا پایین آمدن قدرت جذب آن در بدن از منابع طبیعی موجود بروز می‌کند. رژیم‌های غذایی که حاوی مقادیر اندکی گوشت قرمز و گوشت ماهی هستند، اغلب مشکل فقر روی را افزایش می‌دهند و به این خاطر که این عنصر در غلات به ندرت یافت می‌شود.

کمبود "ویتامین آ"

"ویتامین آ" یکی دیگر از مواد مغذی در رژیم غذایی انسان است که در عملکرد قرنیه، رشد استخوان‌ها و واکنش‌های ایمنی بدن نقش دارد. کمبود این ویتامین نه تنها موجب نابینایی قابل پیشگیری می‌شود، بلکه کارایی سیستم ایمنی بدن را نیز کاهش می‌دهد که پیامد آن افزایش خطر بروز بیماری‌های شدید عفونی و کم خونی است.

این کمبود همچنین خطر مرگ مادر یا جنین را در هنگام بارداری و یا مرگ نوزاد پس از تولد را افزایش می‌دهد. کمبود "ویتامین آ" زمانی بروز می‌کند که مصرف آن یا جذب آن در بدن کاهش می‌یابد. "ویتامین آ" همچنین از بتاکاروتن که یک ماده اولیه موجود در میوه‌ها و سبزیجات است، به دست می‌آید، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که بتاکاروتن به میزان کافی که پیش از این تصور می‌شد، در مواد غذایی طبیعی یافت نمی‌شود و این بدان معنی است که برای جذب مقدار مناسب این ویتامین در بدن، باید این مواد به اندازه‌ی بیشتری مصرف شوند.

آمارها نشان می‌هد که در حدود 250 میلیون کودک پیش دبستانی در کشورهای در حال توسعه دچار کمبود "ویتامین آ" هستند، اگر چه فقدان شدید آن که منجر به کوری می‌شود، طبق شواهد پزشکی کاهش یافته است.

مصرف انرژی: ایجاد تعادل تغذیه‌ای

بدن ما از انرژی (کالری) موجود در غذا برای به حرکت انداختن ماهیچه‌ها و فرایندهای متابولیکی استفاده می‌کند. کاهش بیش از حد کالری نیروی مورد نیاز بدن را برای انجام فعالیت‌های روزانه تحلیل می‌برد و با گذشت زمان تهدیدات جدی برای سلامت انسان به همراه دارد. از طرفی مصرف زیاد از حد کالری می‌تواند منجر به افزایش وزن شده و مشکلاتی برای سلامت افراد و از جمله ابتلا به بیماری‌های دیابتی و قلبی را در پی داشته باشد.

به گزارش ایسنا در این مجله‌ی تخصصی آمده است: ‌آمارها نشان می‌دهد که نرخ اضافه وزن وچاقی ظرف یک قرن گذشته به سرعت افزایش یافته و همچنان ادامه دارد. طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، بیش از یک میلیارد فرد بزرگسال در سراسر جهان هم اکنون دچار اضافه وزن هستند و حداقل 30 میلیون تن نیز به لحاظ کلینیکی چاق هستند.

از تکنیک‌های هسته‌یی و ایزوتوپیک می‌توان برای مطالعه پارامترهای مهم در شرایط تغذیه‌یی انسان مانند مصرف کلی انرژی، چگالی لاغری بدن و مصرف شیر مادر استفاده کرد. نتایج این مطالعات می‌تواند به متخصصان راهنمای تغذیه در تهیه برنامه‌های تغذیه‌یی طبق دستورات برای ارایه کالری‌ها و مواد مغذی در یک رژیم غذایی متعادل و سالم برای پاسخگویی به نیازهای ویژه کمک کند.

پوکی استخوان: چالشی برای سلامت جامعه‌ای مسن

امروزه در حدود 200 میلیون مرد و زن به عارضه پوکی استخوان مبتلا هستند (کاهش تدریجی در تراکم و نیروی بافت‌ها استخوانی با بالا رفتن سن) پوکی استخوان آسیب‌پذیری استخوان‌ها و احتمال شکستگی‌های استخوانی را افزایش می‌دهد و یکی از مشکلات شایع در سنین کهنسالی است.

شکستگی‌های استخوانی نگرانی جدی برای سلامت محسوب می‌شود چرا که نه تنها بر تحرک، بلکه بر کیفیت زندگی افراد در سنین بالا تاثیر نامطلوب می‌گذارد. اگر چه تراکم معدنی استخوان‌ها به چندین فاکتور بستگی دارد، تغذیه نامناسب نقش کلیدی در پیشرفت عارضه پوکی استخوان ایفا می‌کند.

کلسیم، ویتامین D و C و سایر مواد معدنی مانند فسفر، منیزیم، مس، منگنز، فلوراید و روی برای رشد سالم استخوان‌ها در طول زندگی ضروری هستند و می‌توانند به جلوگیری از بروز پوکی استخوان کمک کنند، در حالی که افزایش تغذیه سالم و بهره‌مندی از یک زندگی فعال و پر تحرک خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش خواهد داد، اطلاع رسانی نیز در زمینه کمک به تشخیص این عارضه و شناسایی خطر شکستگی‌ها نیز مورد نیاز هستند.

داشتن تغذیه مناسب برای بهره‌مندی از یک سلامت مطلوب و یک آینده پایدار امری حیاتی است برای دستیابی به این هدف تعیین شده از سوی اجلاس جهانی غذا با مضمون به نیمه رساندن نرخ گرسنگی و سوء تغذیه تا سال 2015، اجرای برنامه‌هایی موثر و یک تعهد پایدار و تغییرناپذیر از سوی دولت‌ها، سازمان‌های غیر دولتی و بین‌المللی و نیز بخش خصوصی مورد نیاز خواهد بود. در همین راستا دانش هسته‌یی از سوی تعداد زیادی از کشورها به منظور ارزیابی تاثیر میانجی‌گری‌ها در زمینه تغذیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند راهنمایی برای توسعه یک خط مشی قوی تغذیه‌یی باشد. از این رو سازمان بین‌الملی انرژی اتمی به حمایت‌های خود از کاربردهای نوآاورانه در زمینه تکنیک‌های هسته‌یی در حوزه‌هایی که موفقیت این کاربردها اثبات شده، ادامه می‌دهد.